Hoạt động lợi dụng mạng viễn thông để lừa đảo đang diễn biến phức tạp cả trên thế giới và Việt Nam. Các đối tượng lừa đảo đã kịch bản hoá đến tận từng cá nhân.
Sự gia tăng báo động các cuộc gọi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản
Theo số liệu được Bộ TT&TT đưa ra tại Hội thảo chuyên đề về thực trạng và giải pháp ngăn chặn quảng cáo, tin nhắn rác, cuộc gọi rác để lừa đảo ngày 13/11/2024, trong năm 2023, tổng số tiền mà người dân bị lừa đảo, chiếm đoạt trên không gian mạng là từ 8000 - 10.000 tỷ đồng. Trong đó, 91% các vụ việc liên quan đến lĩnh vực tài chính và 73% liên quan tới người dùng thiết bị di động và mạng xã hội.
“Việc lợi dụng mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản diễn ra mạnh mẽ và đã trở thành xu thế lớn hơn nhiều so với các công cụ và phương tiện khác. Đặc biệt hơn nữa, các cuộc gọi lừa đảo, các cuộc gọi rác trước đây chỉ tập trung vào người lớn tuổi, cán bộ hưu trí, trẻ em, thì nay cũng hướng vào cả những người đang đi làm và cả các lãnh đạo cấp cao, doanh nhân”, ông Nguyễn Thành Chung, Chánh Thanh tra Bộ TT&TT nhấn mạnh.
Trên thế giới, hiện nay, hoạt động lợi dụng mạng viễn thông để lừa đảo cũng diễn ra rất phức tạp. Trong năm 2023 - 2024, tình trạng này diễn ra mạnh mẽ hơn rất nhiều và tập trung ở nhiều châu lục và châu Á là một trong những châu lục bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Chánh Thanh tra Bộ TT&TT cũng nhận định, các hình thức lừa đảo hiện nay rất tinh vi, phức tạp. Các đối tượng ngoài sử dụng các phương thức truyền thống như gọi điện thoại, nhắn tin như trước đây thì hiện nay chuyển sang sử dụng công nghệ AI, giả giọng nói, đặc biệt liên quan đến giả mạo số điện thoại. Người dân bình thường rất khó phân biệt, thậm chí các đối tượng đã kịch bản hoá việc gọi điện thoại đến tận từng cá nhân để lừa đảo. Nhiều người dân chia sẻ cảm giác như bị thôi miên khi nhận các cuộc gọi như vậy.
“Đây là hình thức sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp trong thời gian tới và cần những đấu tranh quyết liệt hơn nữa”, Chánh Thanh tra Bộ TT&TT nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, Chánh Thanh tra Bộ TT&TT cho biết, vấn nạn tin giả, tin sai sự thật đã gây ra các hệ luỵ rất đau lòng.
“Thiệt hại không chỉ về mặt tài chính mà còn về tinh thần. Xa hơn nữa, tình trạng này gây mất niềm tin của người dân về xã hội, cuộc sống, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và đặc biệt các hoạt động sản xuất kinh doanh chân chính của các tổ chức, cá nhân”.
Vẫn còn hiện tượng đại lý lách luật
Theo ông Giang Văn Thắng, Trưởng phòng Thanh tra Cục Viễn thông, đơn vị đã trực tiếp đi khảo sát thị trường SIM tại 2 địa bàn lớn là Hà Nội và TP. HCM, cùng với cả việc mua SIM qua mạng. Kết quả cho thấy, từ khi siết chặt quản lý, tình trạng SIM rác vẫn còn nhưng đã giảm nhiều. Tuy nhiên, vẫn còn hiện tượng các đại lý “lách luật” để kích hoạt sẵn SIM.
Cục Viễn thông cũng ghi nhận hiện tượng bán SIM du lịch, SIM data dùng để truy nhập dữ liệu thời gian ngắn. Ở một số nước, loại SIM này không cần đăng ký thông tin thuê bao, nhưng theo quy định hiện hành của Việt Nam, SIM du lịch vẫn cần đăng ký thông tin thuê bao. Tuy nhiên, hiện nay một số doanh nghiệp (DN) không thực hiện việc này, vi phạm quy định pháp luật.
Trong năm nay, Cục Viễn thông đã tiến hành thanh tra, kiểm tra tại 6 DN cung cấp dịch vụ viễn thông di động. Hiện vẫn còn tình trạng nhân viên của DN viễn thông di động “lách”, làm sai quy định do áp lực doanh số, thu nhập…
Cục Viễn thông đã thực hiện xong việc gắn brandname (tên định danh) cuộc gọi của các cơ quan quản lý nhà nước. Cục sẽ tiếp tục triển khai gắn brandname với các SIP Trunk di động và yêu cầu DN xây dựng tiêu chí nhằm ngăn chặn tin nhắn rác, chặn cuộc gọi rác.
Áp dụng công nghệ AI, dữ liệu để ngăn chặn cuộc gọi lừa đảo, cuộc gọi rác
Cho biết thêm về các giải pháp ngăn chặn, theo ông Nguyễn Thành Chung, Chánh Thanh tra Bộ TT&TT, trong thời gian vừa qua, Bộ TT&TT, Bộ Công an, các Sở TT&TT, các DN viễn thông, DN an toàn thông tin (ATTT) đã áp dụng nhiều giải pháp, triển khai nhiều phương thức khác nhau để đấu tranh với việc này.
Ví dụ, như đã triển khai tổng đài 5656, 156 để tiếp nhận phản ánh từ người dùng; triển khai các cổng tiếp nhận tin giả phản ánh các tin giả, tin sai sự thật, giả mạo; các đường dây nóng (hotline) được sử dụng; Việc rà quét thông tin ở trên mạng được thực hiện để tự động phát hiện ra các dấu hiệu vi phạm và đấu tranh xử lý. Đặc biệt, các cơ quan, đơn vị của Bộ TT&TT như Cục An toàn thông tin đã ban hành các cẩm nang để người dân gặp tình huống có thể xử lý. Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử cũng có cẩm nang về phòng chống tin giả.
Bộ TT&TT cũng phối hợp với Bộ Công an ngăn chặn tình trạng lợi dụng mạng viễn thông, sử dụng các trạm BTS giả để gửi tin nhắn. Việc này đã được các bên nỗ lực trong thời gian dài, làm miệt mài nhưng tình trạng này vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp và các đối tượng ngày càng đi vào hoạt động tinh vi nhiều hơn.
Ông Nguyễn Tiến Dũng, Thanh tra Bộ TT&TT cho biết thêm, trong thời gian tới, Bộ TT&TT sẽ triển khai các biện pháp kỹ thuật như tiếp tục tổ chức chỉ đạo, điều phối các nhà mạng chủ động rà soát, nâng cao năng lực các hệ thống chặn lọc tin nhắn rác, cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo để cảnh báo tới người dân, xã hội phòng ngừa, ngăn chặn; Xây dựng, triển khai các hệ thống kỹ thuật để chống, ngăn chặn tin nhắn rác, cuộc gọi rác, áp dụng công nghệ AI, dữ liệu lớn và các giải pháp công nghệ tiên tiến hiện đại vào các hệ thống kỹ thuật của các nhà mạng.
Cùng với đó là xây dựng các ứng dụng, phần mềm cài đặt trên điện thoại nhằm hiển thị, cảnh báo về tin nhắn rác, cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo; Tăng cường công tác bảo mật, bảo vệ các hệ thống thông tin đặc biệt đối với các hệ thống có chức năng thu thập, lưu trữ, xử lý thông tin cá nhân nhằm tránh lộ lọt thông tin cá nhân, tránh các cuộc tấn công mạng để thu thập thông tin cá nhân.
Thanh tra Bộ TT&TT sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về hoạt động đăng ký, lưu trữ, sử dụng thông tin thuê bao di động, đặc biệt đối với các tổ chức, cá nhân đăng ký sử dụng số lượng SIM điện thoại lớn, có dấu hiệu lớn bất thường, mục đích sử dụng không rõ ràng, không phù hợp với nhu cầu thực tế. Đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về bảo vệ thông tin cá nhân (thông tin cá nhân bị lộ lọt, SIM rác, SIM không chính chủ còn phổ biến được sử dụng để thực hiện nhắn tin, gọi điện, quảng cáo, tiếp thị,...).
